مرصع دوزی یا جواهر دوزی از جمله دوخت هایی است در آن از سرمه دوزی و پولک و منجوق دوزی، سنگ دوزی، مروارید دوزی و …… به همراه تکه دوزی، بهره گرفته می شود. مرصع دوزی را علاوه بر تکه دوزی یا اپلکه دوزی، همراه با چهل تکه دوزی نیز استفاده می کنند.
طور کلی مرصع دوزی به نوعی از دوخت های سنتی ایران گفته می شود که در آن، از مواد تزیین کننده جهت جلوه دادن به طرح ، مانند انواع مروارید، انواع پولک، ملیله، منجوق، سنگ های اصلی چون فیروزه و عقیق و حتی جواهراتی چون طلا و نقره و در رنگ ها و شکلهای مختلف همراه با نخ هماهنگ از جنس طلا و نقره و گلابتون؛ مورد استفاده قرار می گیرد. که البته در صورت استفاده از این مواد اولیه به آن جواهر دوزی نیز می گویند.
با مروری به گذشته سوزن دوزی به خوبی مشاهده می کنید که بیشترین کاربرد این دوخت در گذشته، برای ویژه ساختن و تفکیک لباس در طبقه های مختلف اجتماعی مانند طبقه اشراف و اعیان و درباریان می باشد . و از اینجاست که اصطلاح درباری دوزی دوزی یا جواهر دوزی درباری، شکل می یابد و اصطلاحات دیگری همچون قاجاری یا قجری دوزی، صفوی دوزی و …. شامل می شود.
امروزه به دلیل عدم استفاده از پولک هایی از جنس طلا و نقره، یا مروارید های اصلی، جواهرات، سنگ های فیروزه و عقیق و زمرد و… و حتی نخ گلابتون واقعی؛ همه گونه مواد اولیه تزیینی موجود در بازارهای فروش مانند سرمه و پولک،ملیله و سنگهای شیشه ای و ….در مرصع دوزی بکار گرفته می شود و البته لازم به توضیح است که مصرف،رنگ و انتخاب نوع دوخت به سوزن دوز و سلیقه‌اش بر میگردد. برخی از سوزن دوزها به دلیل جلوه ویژه ای که استفاده از این مواد بر روی طرح ایجاد می کند، این دوخت را جلوه دوزی نیز؛ می نامند.
نمونه آموزشی بسیار زیبایی از مرصع دوزی را در این قسمت می بینید که بر روی طرحی از طاوس و توسط خانم فاطمه آل ابراهیمی، از آموزشگاه شب افروز؛ دوخته شده است.
